Filistin: Ümmetin En Değerli, En Pahalı ve En Nadir Ürünü ..

Recep Songül

Oturduk; biri ilahiyat, biri iktisat, biri lojistik, bir diğeri hukuk alanında çabalayan aile fertleri olarak Filistin meselesini konuştuk. Her birimiz, kendi alanımızın penceresinden bakınca gerçeğin farklı bir yüzünü gördük: İlahiyat, bu meselenin iman ve sabır boyutunu; iktisat, bir ülkenin üretimden koparıldığında nasıl ayakta kaldığını; lojistik, kuşatma altındaki bir toprağa nefes aldırmanın imkânsızlığını; hukuk ise adaletin nasıl sistematik biçimde yaralandığını anlattı. Böylece hep birlikte, farklı disiplinlerin aynı hakikatte birleştiği bir metin ortaya çıktı. Bu yazı, işte o ortak bakışın, o ortak vicdanın ve o ortak sorumluluk duygusunun ürünüdür.
Filistin’in Üretim ve KaynaklarıHer ülkenin çeşitli kaynakları ve bu kaynaklara bağlı gelirleri vardır. Kiminin petrolü, kiminin turizmi, kiminin üretimi ve ticareti… Devletler, bu kaynakları çoğaltmak, bu gelirleri yönetmek, halkını bu denge üzerinden desteklemek için projeler üretir, planlar yapar. Üretemediğimiz şeyleri ise dışarıdan, yüksek bedellerle ve ülkeye girişte ağır vergilerle satın alırız. Raflara ulaşana kadar fiyatlar katlanır; biz de böylece sadece “pahalı” etiketleri görürüz, arka plandaki maliyet zincirini pek hissetmeyiz, görmekte istemeyiz. Peki Filistin’in nasıl bir geliri var? Filistin ne üretir? Bu soruya klasik ekonomi kitaplarının tablolarıyla cevap bulamayız. Zira Filistin’in “somut” üretimini konuşacaksak önce şunu görmeliyiz: Filistin yıllardır işgal altında; toprağı, suyu, gökyüzü, geçiş kapıları, ticareti, limanları ve hatta nefesi bile kuşatma altındadır. Bu şartlarda sanayi, turizm, serbest piyasa veya lojistik koridorundan bahsetmek çoğu zaman teorik bir çabanın ötesine geçmez. Ancak bütün bu ağır kuşatma, ambargo ve savaş ateşinin içerisinde Filistin bambaşka bir şey üretir. Filistin adam üretir. Filistin mücadele üretir. Filistin hayal ve direniş üretir. Filistin uyanış ve uyarı üretir. Bundan daha önemlisi ise; Filistin, İslam dünyası için özgür bir geleceğin mimarlığını yapar. Düzenli bir ekonomik gelirleri yoktur belki; ama az imkânla, kıt kaynaklarla, yıkılmış binaların gölgesinde, yanmış zeytinliklerin kokusu içinde, dünyanın vicdanına seslenen bir insan ürünü üretirler: Onurlu duruş, sabır, şahitlik ve direniş. Haritalarda küçük, ekonomide zayıf görünen bu topraklar, anlam düzleminde devasa bir enerji üretmektedir. Bu enerjiyi görmeyenler Filistin’i anlayamaz; bu enerjiyi satın almayanlar ise kendi iç dünyalarını hiç tamir edemez. Dünya maddi gözle baktığında petrolü, gazı, altını, ihracatı tartar. Fakat bazı coğrafyalar vardır ki ümit, haysiyet, direnç ve şuur üretir. Bu ürünler ise faturasının en ağır, maliyetinin en yüksek, kıymetinin en büyük olduğu ürünlerdir. Filistin’in asıl üretimi budur: Direniş bilinci, zulme karşı susmama iradesi; şahitlik kültürü, yani yıkılmış evlerin ve ölen çocukların dünyanın vicdanına tuttuğu ayna; uyanış ve uyarı, yani ümmete “uyan” diye seslenen bir hakikat; umudu kaybetmeme gücü, yani her enkazdan sonra yeniden ayağa kalkma azmi… Bu ürünler bize ulaşana kadar da büyük bir maliyet alır. Bir taraftan haber ajanslarının süzgecinden geçer, sansürlenir, çarpıtılır; diplomasi masalarında pazarlık konusu olur; ekranlarda “kriz” veya “çatışma” gibi olumsuz kelimelere indirgenir. Biz bir fotoğraf görürüz, fakat o fotoğrafın arkasında binlerce acı, binlerce fedakârlık, binlerce bedel vardır. Diğer taraftan ise suskunluk, sahipsizlik, bedeli ağır görme, ödemekten kaçınma ve ihtiyacı gerçekten hissetmeme gibi anlamsız tutumlarla; zaten büyük olan maliyete bir de kendi ihmallerimizin maliyetini ekleriz. Ve biz, çoğu zaman bu pahalı ve sarsıcı gerçekler yerine “ucuz”, “konforlu”, “suni” muadiller ve kaçış noktaları ararız. Defolu merhametler, kalitesiz dayanışmalar, yapay hassasiyetler, sosyal medya öfkeleri üretiriz. Ancak hiçbirisi uzun vadede işe yaramaz; çünkü hakikatin yerini taklit tutmaz. Şu anda gündemimizde, bizi ihyaya, inşaya ve ıslaha götürecek; aynı zamanda dünyanın zulüm cihetine karşı kendi sahamızda dimdik tutacak olan husus, Filistin’in ürettiği değerler ile Kudüs’ün temsil ettiği bilinçtir. Filistin Üretiminin Kataloğu: Biz Aslında Ne Satın Alıyoruz? Biz Filistin üretiminin kataloğuna bakarak bir şeyler satın almaya çalışıyoruz. İhtiyacımız olanları seçmeli ve severek kullanmalıyız. Filistin’in geliri ürünlerinin kalitesi oranında ümmetinin sermayesidir. Bu sermaye fedakârlık, bilinç, dayanışma, dua ve adanmışlıktır. Kaliteli ürün isteyen, iyi bir sermaye ayarlamak zorundadır. Yani güçlü bir Filistin için güçlü bir ümmet duruşuna ihtiyaç vardır. Kaliteli ürün almak isteyenler büyük bedeller ödemek zorundadırlar. Ve en önemlisi şudur: Filistin sadece bir kurban değildir. Filistin, bizi mânevî olarak doyuran, uyaran, ayakta tutan; haysiyet ve onur aşılayan imanî bir terapidir aynı zamanda. Ağırlıklarımızdan kurtaran ciddi bir mânevî diyet programcısı ve bize canlılık ile dayanıklılık kazandıran bir ruh antrenörüdür. Filistin ne üretir?  Filistin bir lütuftur. Bize kendimize sahip çıkacak bir irade üretir. Bu iradeyi anlayabileceğimiz, içselleştirebileceğimiz modeller üretir. Bu modeller sabır, metanet, cesaret, vefa, adalet, tevekkül ve şuura dönüşür. Giydiğimiz giysiden kurduğumuz hayale, kullandığımız dile kadar her şeyimizin bu ruha, bu kültüre, bu kaliteye uygun olması gerektiğini öğretir. Uyum, şıklık, estetiklik, asalet ve adalet isteyen herkes, Filistin’in kalite standartlarına uygun ürünlerini mutlaka satın almak zorundadır; çünkü Filistin bize değer üretmenin, insan olmanın, haysiyetle yaşamanın ne demek olduğunu öğretiyor. Filistin’i giyen daha bir kıymetli, Filistin’i takınan daha bir değerli, Filistin’le örtünen daha bir korunaklıdır. Çünkü bu ürünler, insanlığın bildiği Muhammedî standartlardır aynı zamanda. Filistinli Direnişçiler: Mağdur Değil, Tarih Yazan Özne Sosyolojinin diliyle söylersek Filistin bize “direnen özne” kavramını öğretir. Klasik sömürgecilik literatürü mağdurunu anlatır; fakat Filistin mağduriyetle birlikte aktif fail olmayı seçer. Filistinli mücahit kendi bedenini bariyer, evini siper, hafızasını arşiv, duasını manifesto hâline getirir. Bu insanlar sadece savaşçı, direnişçi ya da mücahit değildir; aynı zamanda öğretmen, çiftçi, işçi, marangoz, sanatçı, üniversite öğrencisidir. Yani önce insandırlar, sonra direnişçi ve mücahittirler. Durkheim’ın kolektif vicdan dediği şey Filistin’de canlıdır: ortak acılar toplumu parçalamaz, aksine bağlar. Bourdieu’nün sembolik sermaye kavramı Filistin’in pratiğinde doruğa çıkar; yeryüzünde belki de en yüksek ahlaki üstünlük, en güçlü sembolik değer bugün Filistin topraklarında üretilmektedir. Filistin’in Kadınları: Sessiz ve Büyük İnşacılar Filistin’in kadınları direnişin sessiz mimarlarıdır. Eşi zindanda, oğlu şehit, kızı yaralı, evi defalarca yıkılmış olabilir; ama sabah namazından sonra çocuklarına umut aşılayan yine onlardır. Hem anne, hem öğretmen, hem psikolog, hem moral komutanıdırlar. Onların ağıtları tarih dersi, duaları gelecek nesle vasiyettir. Bir Filistinli annenin şu sözleri bu gerçeğin özetidir: “Oğlum, seni saklamak için değil, hakikati sevmeyi öğretmek için büyüttüm. Eğer hakikat için yürürsen bil ki ben arkanda değil, yanında yürüyorum. Eğer düşersen duam seni kaldıracaktır.” Bütün erkek evlatlarını ardı ardına şehit vermiş Filistinli Ummu Nidal, bu dünyaya sunulan bir direniş ürünü değil midir? Tam da bu noktada, Filistinli bir annenin ne demek olduğunun en çarpıcı örneği karşımızda durmaktadır. Gazze’de iki yıldır dünyanın gördüğü en büyük katliamın ortasında, işte bu zayıf bedenler üzerinden yükselen şey başka bir şey değil; büyük bir hakikat, tarifsiz bir vakar ve insanlığın yüzüne vurulmuş bir ayna mahiyetindeki direniş ürünüdür. Filistin’in Çocukları: Dünya Vicdanına Sorulan En Ağır Soru Filistin’in en ağır ürünü çocuklarıdır. Normalde çocuk bir ülkenin geleceğidir; Filistin’de ise bugünün kurbanı, yarının şahitleri, dünyanın vicdanına sorulan en zor sorudur. İlk kelimesi bomba olan, en sevdiği oyun saklanmak olan, defterinde mavi gökyüzü hayal olan bu çocuklar sadece acı değil, erken olgunluk ve kolektif hafıza da üretir.  Bir Filistin çocuğu gökyüzünü çizerken griye boyar defterini; taş elinde sadece taş değildir, dünyanın suskun alnına atılmış bir işarettir. Bu çocuklar bugün çocuktur, yarın ise gelecektir. Bugün Yahya’dırlar; yarın ise İsmail Haniyeler ve Ahmed Yasinler olacaktır. Umut Ekonomisi: Filistin’in Sunduğu Manevi Model Filistin modern sosyolojiye meydan okur; teorileri yeniden düşünmeye zorlayan bir laboratuvardır. Durkheim’ın dayanışması, Bourdieu’nün sembolik sermayesi, Castoriadis’in kolektif hayal gücü en güçlü karşılığını Filistin’de bulur. Özgür Kudüs hayali, dönülecek köyler hayali, yıkılacak duvarlar hayali Filistin’in ürettiği en büyük manevi ihracattır. Bu hayaller, sadece Filistinlilere değil, dünyanın dört bir yanındaki gençlere, mazlumlara, adalet arayanlara da ilham veriyor. Tüm bu gerçeklerle deriz ki;  Filistin paraya, toprağa, iktidara sahip olmasa bile sembolik ve izzetli bir sermayeye sahiptir. Bu; itibar, onur, saygınlık, ahlaki ve söylemsel üstünlük gibi unsurlardan oluşur. Siyasi olarak kuşatılmış, ekonomik olarak yıpratılmış, askeri olarak ezilmeye çalışılan bir halk olmasına rağmen, müslümanların ve vicdan sahibi insanların gözünde büyük bir sembolik sermayeye sahiptir. Onların sabrı, bizim dağınıklığımıza tokat gibi çarpıyor. Onların cesareti, bizim korkak konforumuzu ifşa ediyor. Onların paylaşımı, bizim tüketim hırsımızı sorgulatıyor. Bu yüzden Filistin, paradoksal bir şekilde “zayıflığıyla” değil, ahlaki gücüyle güçlüdür. Bazı düşünürler de, toplumların ancak güçlü bir kolektif hayal ile ayakta kalabildiğini söyler. Yani geleceğe dair bir tasavvur, bir umut, bir “olmalı” düşüncesi…
Sonuç: Filistin, Ümmetin AynasıdırBazı ülkeler petrol üretir, bazıları sanayi, bazıları turizm… Filistin ise insanlık üretir. Onur, sabır, direniş, şuur ve umut üretir. Filistin’in ürün kataloğuna bakmak aslında bir şey satın almak değildir; kendimizi yeniden inşa etme fırsatını görmek ve örnek almaktır. Bir avuç insanın tarihin mecrasını nasıl da değiştirebildiğini an be an görmektir. Yazıda özellikle belirttiğimiz gibi; ne yazık ki çoğumuz, Filistin’in bu pahalı ve kıymetli ürünlerini, yani direniş bilincini ve uyanış çağrısını “pahalı” bulduğumuz için ucuz muadillerine yöneliyoruz. Sosyal medyada yaşanan anlık öfke patlamaları, ertesi gün unutulan kampanyalar ve vicdanı rahatlatan fakat hayatı değiştirmeyen küçük jestler bunun en belirgin örnekleridir. Oysa bunların hiçbiri uzun vadede bir şey üretmez; hepsi defolu, kalitesiz ve suni muadillerdir. Filistin’in bize sunduğu asıl ürün ise çok daha derindir: kendi hayatımıza bakma cesareti, kendi konforumuzu sorgulama zorunluluğu ve kendi davamızı yeniden tanımlama ihtiyacıdır. Ve bütün bu hakikatin üzerine ilahi mühür şöyle iner: “Allah, iman edenlerin dostudur; onları karanlıklardan aydınlığa çıkarır.” (Bakara 257) 
https://www.haksozhaber.net/filistin-ummetin-en-degerli-en-pahali-ve-en-nadir-urunu-197615h.htm

Recep Songül, Dünya Müslüman Alimler Birliği Mütevelli Heyeti ve Beytülmakdis Öncüleri Derneği Yönetim Kurulu Üyesidir. 10.12.2025

فلسطين: أثمن منتجات الأمة وأعلاها قيمة وأندرها وجوداً

بقلم: أ. رجب صونكول

جلسنا – نحن أفراد أسرة يعمل أحدنا في العلوم الشرعية، وآخر في الاقتصاد، وثالث في اللوجستيات، ورابع في القانون – نتباحث في قضية فلسطين، فكان لكلٍّ منا زاوية يرى من خلالها الحقيقة، وعمقٌ خاص يستخرج منه دلالاتها. رأى المتخصص في الشريعة بُعد الإيمان والصبر، ورأى الاقتصادي كيف ينهض وطن محروم من موارد الإنتاج، ورأى اللوجستي استحالة تنفّس أرض محاصرة، ورأى القانوني كيف يُمزَّق العدل تمزيقاً منظّماً. ومن تلاقي هذه الزوايا وُلد هذا النص؛ نصّ يجمع نظرة مشتركة، وضميراً مشتركاً، ومسؤولية مشتركة تجاه هذه القضية.
موارد فلسطين وإنتاجها الحقيقي
كلّ دولة تملك موارد مختلفة ومصادر دخل متنوعة:
منها من تملك النفط، ومنها من تقوم على السياحة، ومنها من تبني اقتصادها على الصناعة والتجارة… وهكذا.
وتسعى الدول إلى تنمية هذه الموارد وإدارتها وتوظيفها لخدمة شعوبها. أمّا ما تعجز عن إنتاجه فتستورده بأثمان مرتفعة، تُضاف إليها الضرائب والرسوم حتى تصل إلى رفوف المستهلك بثمن مُضاعَف.
فما هو إذن دخل فلسطين؟
وماذا تُنتج فلسطين؟
هذه الأسئلة لا تجيب عنها كتب الاقتصاد التقليدية. ففلسطين منذ عقود تحت الاحتلال؛ تُحاصَر أرضها وسماؤها ومياهها وموانئها ومنافذها، بل حتى أنفاسها. في ظل هذا الخنق، يصبح الحديث عن الصناعة والسياحة والسوق الحر واللوجستيات كلاماً نظرياً لا واقع له.
لكنّ فلسطين – تحت النار والحصار – تُنتج شيئاً آخر تماماً:
فلسطين تُنتج الرجال.
فلسطين تُنتج المقاومة.
فلسطين تُنتج الحلم والصمود.
فلسطين تُنتج اليقظة والإنذار.
وفوق ذلك كلّه: فلسطين تبني للأمة ملامح مستقبل حرّ كريم.
قد لا تملك دخلاً ثابتاً، لكنها تملك قدرة عجيبة على استخراج أعظم “منتَج” بفقرها وركام بيوتها ورائحة زيتونها المحروق: الكبرياء، الصبر، الشهادة، والكرامة.
وما لا يراه البعض أن أرضاً صغيرة محاصرة قد تتحوّل إلى طاقة معنوية هائلة، من لم يُحسن التقاطها لا يفهم فلسطين، ومن لم يتغذَّ منها لا يستطيع إصلاح داخله.
العالم ينظر إلى النفط والغاز والذهب؛ لكنّ هناك أراضٍ تُنتج شيئاً أعظم: الأمل، الكرامة، الصمود، الوعي. وهذه المنتجات أثمانها أثقل من كل اقتصاديات الدنيا.
تكاليف الوصول إلينا
قبل أن تصل “منتجات فلسطين” إلى وعينا، تمر بعدّة عمليات تشويه:
تقارير إخبارية تُقصي الحقيقة، غرف سياسية تساوم بها، شاشات تغيّر تسمياتها إلى “أزمة” أو “اشتباك”. نرى صورة، لكن خلف الصورة آلاف الجراح وآلاف التضحيات وآلاف الشهداء.
ومن جانبنا، نضيف إلى هذا الثمن – للأسف – تكلفة أخرى:
صمتنا، شعورنا بالعجز، رؤيتنا للحقّ على أنه “ثمن باهظ”، بحثنا عن أعذار لعدم الدفع، أو ادعاؤنا أننا “لسنا بحاجة”. وهكذا نضيف إلى فاتورة فلسطين فاتورة جديدة من تقصيرنا.
ثم نبحث عن بدائل رخيصة:
غضب لحظي على مواقع التواصل، حملات تُنسى غداً، مبادرات تُريح الضمير دون أن تغيّر الواقع… لكنها كلها سلع معيبة لا تصنع وعياً ولا تنهض بأمة.
والحقّ أنّ ما نحتاجه اليوم – لإصلاح أنفسنا وبناء وعينا والوقوف في وجه ظلم العالم – هو قيم فلسطين ووعي القدس.
كتالوج منتجات فلسطين: ماذا نشتري حقاً؟
ننظر اليوم إلى فلسطين كأنها تعرض علينا “كتالوج منتجات”.
منتجات ليست من قطن أو حديد أو نفط.. بل من نور ودمع وصمود.
ودخل فلسطين الحقيقي هو رأس مال الأمة:
التضحية، الدعاء، الوعي، الثبات، العطاء.
ومن أراد منتجاً عالياً فعليه أن يدفع ثمنه.
ومن أراد فلسطين قوية فعليه أن يكون أمّة قوية.
والأهم: فلسطين ليست ضحية فحسب.
فلسطين معالجٌ روحي يغذّي أرواحنا، ومدرّب يُقوّي عزائمنا، ومصحّحٌ يزيل أثقالنا، ومدرّب لياقة روحية يعيد إلينا القدرة على النهوض.
فلسطين هدية ربانية للأمة؛
تهبها القدرة على استعادة الإرادة، واكتشاف معاني الصبر، والحرية، والعدل، والوفاء.
أما من أراد الكرامة والذوق والسمو والجمال والعدالة – عليه أن يلبس “المواصفات الفلسطينية”.
فمن تزيّن بفلسطين ازداد شرفاً، ومن احتمى بها ازداد قوة، ومن اتشح بروحها اتشح بمعايير محمّدية خالدة.
المقاومون: ليسوا ضحايا… بل صانعو التاريخ
تعلّمنا فلسطين أنّ الشعوب المقهورة ليست بالضرورة شعوباً مهزومة.
فالمقاوم الفلسطيني – طالباً كان أو معلماً، أو مزارعاً، أو نجاراً، أو عاملاً – يجعل جسده سداً، وبيته متراساً، وذاكرته أرشيفاً، ودعاءه بياناً.
هم بشر قبل أن يكونوا مقاومين؛
ومع ذلك يصنعون تاريخاً لا تصنعه جيوش.
وتزدهر في فلسطين “الضمير الجمعي” الذي تحدّث عنه دوركهايم: فالألم يوحّد، والخطر يلمّ الشمل، والتضحية تصنع وحدة لا تصنعها السياسات.
أما “رأس المال الرمزي” عند بورديو، فهو في فلسطين في أعلى درجاته:
شعب محاصر، لكنه الأعلى قامة، والأقوى معنى، والأثبت قدماً بين الأمم.
نساء فلسطين: المهندسات الصامتات للثبات
نساء فلسطين معجزات من نور.
ربما قُتل الأزواج، واعتُقل الأبناء، ودمّرت البيوت – ومع ذلك ينهضن فجراً ليضعن الأمل في أطباق الإفطار.
هنّ الأمهات، والمرشدات، والمعلمات، والمعالجات النفسيات، وقائدات المعنويات.
بكاؤهنّ تاريخ، ودعاؤهنّ وصية، وصمودهنّ مدرسة.
أمّ نضال – التي قدّمت أبناءها واحداً تلو الآخر – هي أكبر دليل على أنّ الأم الفلسطينية ليست “حالة فردية”، بل منتجاً من منتجات المقاومة ووجهاً من وجوه الحقّ الصاعد من تحت الركام.
أطفال فلسطين: أثقل سؤال في ضمير العالم
الطفل في فلسطين ليس مستقبل الوطن فحسب، بل شاهده وجرحه وصوته.
الطفل الذي أوّل كلمة تعلّمها “قصف”، وأوّل لعبة مارسها “الاختباء”، والذي لا يجد اللون الأزرق ليرسم السماء… هو الطفل الذي يحكم على العالم كلّه.
هؤلاء الأطفال اليوم أطفال.. وغداً قادة.
اليوم هم “يحيى”.. وغداً هم “إسماعيل هنية” و”أحمد ياسين”.
اقتصاد الأمل: النموذج الروحي الذي تقدّمه فلسطين
فلسطين ليست حدثاً سياسياً فقط، بل مختبراً يعيد تشكيل نظرية المجتمع.
تجتمع فيها معاني التضامن، والقيمة الرمزية، والخيال الجمعي، فلا عجب أن يكون حلم القدس، والعودة إلى القرى، وهدم الجدار… أكبر صادراتها الروحية.
فهذه الأرض – رغم حصارها – تمتلك أعظم ما تحتاجه أمة تبحث عن نهضة:
مشروع أمل، وقيم مقاومة، ورأس مال أخلاقي لا يُشترى.
الخاتمة: فلسطين مرآة الأمة
بعض الدول تُنتج النفط، وبعضها الصناعة، وبعضها السياحة.. لكنّ فلسطين تُنتج الإنسان.
تُنتج الشرف، والصبر، والوعي، والرجاء.
والنظر في “كتالوج منتجاتها” ليس شراءً… بل إعادة بناء للنفس وارتقاءٌ بالضمير.
لقد أوضحنا أن بدائل فلسطين المزيّفة – من غضب لحظي أو مبادرات عابرة – لا تصنع شيئاً.
أما ما تصنعه فلسطين حقاً فهو: الشجاعة للنظر إلى أنفسنا، والقدرة على مساءلة راحتنا، وإعادة تعريف رسالتنا في هذا العالم.
ويبقى الختم من كتاب الله: ﴿اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ﴾ (البقرة: 257).

https://iumsonline.org/ar/ContentDetails.aspx?ID=40628