Nuri Killigil Paşa’nın Şehadeti ve Gizlenen Hakikat

1. Hedef Seçilmesinin Sebepleri

Nuri Paşa, Bakü fatihi, Enver Paşa’nın kardeşi, İslâm diyarında emperyalizme karşı direnişin sembolü bir kumandandı. İstanbul’da kurduğu silah ve mühimmat imalâthânesi, genç Türkiye’nin kendi imkânıyla ordu techiz etme yolunda attığı nadir adımlardan biriydi. Böyle bir teşebbüs, hem Sovyetler’in, hem İngiltere’nin, hem de yeni kurulan İsrail’in dikkatini üzerine çekmişti.

2. Olayın Mahiyeti

1949 yılının 2 Mart günü, Sütlüce’deki imalâthâne havaya uçuruldu. Paşa ve işçilerden yirmi beş kişi şehit oldu. Bu hâdise, sıradan bir patlama değil, siyasî maksat taşıyan bir tertipti.

• İngiliz İstihbaratı (MI6): Osmanlı bakiyesi direniş kadrolarını tasfiye etmekte en mahir teşkilattı. İsrail’in kuruluşunu himaye eden de onlardı.

• Amerikan Teşkilatı (CIA): 1947’de kuruldu, Türkiye’yi Batı ittifakına bağlama yolunda, bağımsız davranan bütün şahsiyetleri tehlike görüyordu.

• İsrail’in Gizli Teşkilatı: Henüz resmî adı konmamış olsa da çekirdeği faaldi. İsrail’in tanınma gününde Nuri Paşa’nın şehadeti, verilen mesajın ne olduğunu açıkça göstermekteydi.

3. Cenaze Meselesi

Patlamadan sonra Paşa’nın bedeni parçalanmış hâlde bulundu. Aile, hiç olmazsa bir cenaze namazıyla teselli bulmayı umuyordu. Ancak İstanbul Müftülüğü, vücudun tamamı bulunmadığı gerekçesiyle cenaze namazının caiz olmadığını bildirdi.

Oysa aynı günlerde parçalanmış cesetler için namaz kıldırılmış, hatta Nuri Paşa’nın işçileriyle birlikte tabutlara konan parçalar için 7 Mart’ta merasim yapılmıştı. Demek ki mesele fıkhî değil, siyasîydi.

Gerçekte hükümet, cenaze namazı sırasında doğacak millî itirazlardan çekindi; İsrail’i tanıma kararının gölgelenmesini istemedi. Böylece Diyanet makamı, siyasetin baskısıyla kahraman bir kumandanın son hakkını yerine getirmekten alıkonuldu.

4. Sessizlik ve Mahcubiyet

Devlet erkânı cenazeye katılmadı. Müftülük imam göndermedi. Paşa’nın naaşı işçiler ve yakınları tarafından gizlice kaldırıldı. Kur’an-ı Kerim’i de yine işçilerden biri okudu. Cenaze, annesinin yanına defnedildi. Bu tavır, hem milletin vicdanını incitti, hem de resmî makamların gerçek niyetini açığa vurdu.

5. Hâdisenin Manası

Nuri Killigil Paşa’nın ölümü, Türkiye’nin İsrail’i tanıma kararıyla aynı güne denk getirilerek bir işaret olarak sahnelendi. Bu şehadet, bağımsız askerî sanayi kurmaya, mazlum milletlere el uzatmaya çalışan bir Türk kahramanının susturuluşuydu.

Bugün dahi bu hâdiseyi aydınlatmak kolay değildir. Ancak hakikat açıktır: Paşa, bir kaza ile değil, planlı bir suikastla şehit edilmiştir.

⚜️ Son Söz:

Nuri Paşa’nın hatırası, bu milletin hafızasında bağımsızlık ülküsünün ve emperyalizme karşı onurlu direnişin bir nişanesidir. Cenazesinin kıldırılmaması ise dönemin hükûmetinin siyaset uğruna millî vicdana vurduğu ağır bir darbedir.

Hazırlayan: Ahmet Ziya İbrahimoğlu 
17.08.2025 OF

ترجمة من التركية إلى العربية: 👇

استشهاد نوري كيلليغيل باشا والحقيقة المخبأة

١- أسباب استهدافه

كان نوري باشا، فاتح باكو، وأخو أنور باشا، رمزًا للمقاومة ضد الاستعمار في ديار الإسلام. والمصنع الحربي الذي أسّسه في إسطنبول كان من المبادرات النادرة التي خطتها تركيا الفتيّة لتجهيز جيشها بإمكاناتها الذاتية. مثل هذا المشروع أثار اهتمام السوفييت والإنكليز وكذلك الدولة الناشئة إسرائيل.

٢- حقيقة الحادثة

في ٢ آذار/مارس ١٩٤٩، انفجر المصنع في سوتلوجه. فاستشهد الباشا وخمسة وعشرون من عمّاله. لم يكن ذلك انفجارًا عارضًا، بل مكيدة ذات غاية سياسية.

• الاستخبارات البريطانية (MI6): كانت الأبرع في تصفية كوادر المقاومة العثمانية السابقة، وهي التي رعت قيام إسرائيل.
• الوكالة الأمريكية (CIA): أُنشئت عام ١٩٤٧، ورأت في كل شخصية مستقلّة عن الخط الغربي تهديدًا لمخططاتها.
• الجهاز السري الإسرائيلي: وإن لم يكن قد أعلن رسميًا، إلا أنّ نواته كانت فعّالة. واقتران استشهاد نوري باشا بيوم الاعتراف بإسرائيل كان رسالة واضحة المعنى.

٣- قضية الجنازة

عُثر على جثمان الباشا ممزقًا. عائلته كانت تأمل أن يسلّيها أداء صلاة الجنازة عليه. غير أنّ مفتي إسطنبول حكم بعدم جواز الصلاة لعدم اكتمال الجسد.

لكن الحقيقة أنّ صلوات أقيمت في تلك الأيام على جثث ممزقة، بل إنّ أجزاء من جثامين العمّال مع نوري باشا وُضعت في توابيت وصُلِّي عليها في ٧ آذار. هذا يدلّ أنّ القضية لم تكن فقهية بل سياسية.

٤- الصمت والخجل

لم يحضر رجال الدولة جنازته، ولم يُرسل المفتي إمامًا للصلاة. فحُمل نعش الباشا سرًّا على أيدي العمّال وأهله، وتُلي القرآن الكريم بصوت أحد العمّال. ثم دُفن بجوار قبر والدته. هذا الموقف جرح ضمير الأمة وكشف حقيقة نيات السلطات.

٥- دلالة الحادثة

مصرع نوري كيلليغيل باشا تزامن مع قرار الاعتراف بإسرائيل، فكان مشهدًا مرسومًا بعناية. لقد استُشهد البطل الذي حاول أن يبني صناعة عسكرية مستقلة، وأن يمدّ يده إلى الشعوب المقهورة.

⚜️ الكلمة الأخيرة

إنّ ذكرى نوري باشا باقية في وجدان هذه الأمة رمزًا للاستقلال وعنوانًا للصمود ضد الاستعمار. أما الامتناع عن الصلاة عليه فكان لطخة في جبين حكومة آثرت السياسة على الوفاء الوطني.

إعداد: أحمد ضياء إبراهيم أوغلو

١٧ / ٠٨ / ٢٠٢٥ م في مدينة أوف

The Martyrdom of Nuri Killigil Pasha and the Hidden Truth

1. Why He Was Targeted
   Nuri Pasha, the conqueror of Baku and brother of Enver Pasha, was a commander who symbolized resistance to imperialism in the Muslim world. The arms factory he founded in Istanbul was one of the rare attempts of young Turkey to equip its army with its own means. Such an endeavor inevitably drew the attention of the Soviets, the British, and the newly established State of Israel.
2. The Nature of the Incident
   On March 2, 1949, the factory in Sütlüce was blown up. Pasha and twenty-five workers were martyred. This was not an ordinary explosion but a plot with clear political motives.

• British Intelligence (MI6): Skilled in eliminating remnants of Ottoman resistance cadres and the main patron of Israel’s creation.
• The American CIA: Established in 1947, and quick to consider any independent figure a threat to the Western bloc.
• Israel’s Secret Apparatus: Though not yet officially named, its nucleus was already active. The coincidence of Nuri Pasha’s martyrdom with the day Turkey recognized Israel was a message too clear to miss.

3. The Funeral Issue
   His body was found dismembered. The family hoped at least for a funeral prayer. Yet the Istanbul Mufti declared it impermissible because the body was incomplete.
   In reality, funeral prayers had been performed in those same days over fragmented remains, and even on March 7, coffins containing body parts of Pasha and his workers were honored with a service. Clearly, the decision was political, not religious.
4. Silence and Shame
   No state official attended the funeral. The Mufti’s office sent no imam. The coffin was borne in secret by workers and relatives, and one of the workers recited the Qur’an. He was buried beside his mother. This treatment wounded the nation’s conscience and revealed the true stance of the authorities.
5. The Meaning of the Event
   The timing of Nuri Killigil Pasha’s death, coinciding with the recognition of Israel, was no accident but a deliberate signal. His martyrdom marked the silencing of a Turkish hero who sought to establish an independent military industry and extend support to oppressed nations.

⚜️ Final Word

The memory of Nuri Pasha endures in the heart of the nation as a symbol of independence and honorable defiance against imperialism. The refusal to perform his funeral prayer remains a heavy stain on a government that sacrificed national honor for political expediency.

Prepared by: Ahmet Ziya İbrahimoğlu