Mirasta Eşitliği Savunanlar İnsanları Nasıl Yanıltıyor?
Şovmenlerin Değil, Usûl Bilen İlim Adamlarının Anlayışı Önemlidir.
Şovmenlik İlmin Önüne Geçerse Şarlatanlık Yayılır; Kasaplar Hekim Olur.
Kur’an ve Sünnet Anlayışının Doğruluğuna Şahidi Olmayanlara İtibar Edilmez.
Giriş
Son zamanlarda ekranlar ve sosyal medya, ilmin vakarını reyting uğruna heba eden şovmenlerle doldu. Bunlar, kadim hakikatleri eğlence malzemesi hâline getiriyor; asırlardır icmâ ile sabit hükümleri heveslerinin terazisine koyuyorlar. Miras meselesi de bu hoyrat ellerin dokunduğu konulardan biri.
“Kadınla erkek eşit pay almalı!” diyerek Kur’an’ın adalet temelini eşitlik kalıbına sıkıştırmaya çalışan bu anlayış, ilmin değil, şöhretin çocuğudur. Hele ki delil olarak Nisa Suresi’nin 7. ayetini öne sürüp ardından 11. ve 12. ayetleri tevillerle devre dışı bırakmak, metrenin ölçü birimi olduğunu reddedip karışla ölçü yapmaya kalkışmak gibidir.
Usûlün Önemi
Kur’an, her hevesin elinde eğilip bükülecek bir metin değildir. Onun anlaşılması, usûl ister; köklü ilim ister.
İlim ehli, Kur’an’a yaklaşırken sebeb-i nüzûl, siyak-sibak, nasih-mensuh, icmâ ve kıyas gibi temel esasları gözetir. İmam Şâtıbî’nin dediği gibi:
“Şer‘î maksatlar, heveslerden değil, şer‘î delillerden çıkar.”[^1]
Bu usûl olmadan yapılan yorumlar, rotası kaybolmuş bir geminin dalgalarla sürüklenmesine benzer.
Nisa 7. Ayet ve Yanlış Yorumlar
Mehmet Okuyan gibi popülist söylemlerle gündeme gelen kimseler, Nisa Suresi’nin 7. ayetini delil göstererek,
“Kadın ve erkek mirastan pay alır, o hâlde paylar eşit olmalıdır” iddiasında bulunuyorlar. Oysa ayetin manası ve siyakı açıkça gösteriyor ki, bu yorum, Kur’an’ın kendi beyanına zıttır:
“Ana-babanın ve yakınların bıraktıklarından erkeklere bir pay vardır; kadınlara da bir pay vardır. (Bu paylar) az olsun çok olsun, farz kılınmış bir paydır.”[^2]
Bu ayet, cahiliye döneminde kadınların ve çocukların mirastan mahrum bırakıldığı anlayışı kökten kaldırmış, kadınlara da miras hakkı tanımıştır. Ancak hiçbir müfessir bu ayetten payların eşit olduğu sonucunu çıkarmamıştır.
Taberî, Kurtubî, İbn Kesîr, Fahreddin Râzî gibi müfessirlerin ortak anlayışı şudur:
Bu ayet, mirasın hem erkek hem kadına farz kılındığını bildirir; payların miktarını değil. Payların oranı, devam eden 11. ve 12. ayetlerde Allah tarafından tafsil edilmiştir.[^5][^6][^7][^8]
Fukahânın görüş birliği de bu yöndedir. İmam Mâlik, İmam Şâfiî, İmam Ahmed, İmam Ebû Hanîfe ve onların mezheplerinin müntesipleri, ittifakla şu hükme varmışlardır:
“Erkeğin payı, nafaka yükümlülüğü sebebiyle kadının payının iki katıdır.” Bu hüküm, sadece Kur’an nassına değil, ümmetin icmâına da dayanmaktadır.[^9]
Dolayısıyla, modern dönemde bazı kişilerin bu ayeti bağlamından kopararak eşitlik anlayışına delil göstermeleri, hiçbir ilmî temele sahip değildir. Ne klasik müfessirler, ne sahabe, ne tâbiîn, ne de mezhep imamları böyle bir yorum yapmıştır. Bu yaklaşım, usûl ve esas bilmeyenlerin şahsî heveslerinden ibarettir.
11. ve 12. Ayetlerdeki Açık Hüküm
“Allah size, evlatlarınız hakkında, erkeğe, iki kız payı kadar (vermenizi) emreder…”[^3]
İşte hüküm bu kadar berraktır. Bu, farz kılınmış bir emirdir.
Ne Peygamber (s.a.v.) bu hükmü değiştirdi, ne sahabe, ne de ümmetin icmâı. Hiçbir dönemde “eşitlik” diye bir anlayış bu nassın önüne geçmedi. Çünkü Kur’an, eşitliği değil, adaleti emreder.
Eşitlik mi, Adalet mi?
Eşitlik, her durumda aynı şeyi vermektir; adalet ise, her hak sahibine hakkını vermektir. Kur’an’ın sistemi adalet eksenlidir.
Kadının nafaka yükümlülüğü yoktur; aldığı pay kendisinindir. Erkeğin ise ailesini geçindirme sorumluluğu vardır. Bu yüzden erkeğe iki pay, kadına bir pay verilmesi ilâhî adaletin tezahürüdür.[^4]
Bugün “eşitlik” diye bağıranlar, adaleti zedeleyen modern bir putun önünde secde ediyorlar.
Sonuç
İlim, vakar ister; şovmenlikte vakar aranmaz. Kur’an’ı, popüler söylemlerin oyuncağı yapan anlayış, sadece nassı değil, aklı da incitir.
Nisa 7. ayeti yanlış anlayıp 11. ve 12. ayeti gölgelemek, Kur’an’a hürmetsizliktir.
Metreyi bırakıp karışla ölçenlere nasıl itibar edilmezse, usûlsüz Kur’an yorumcularına da öyle itibar edilmez.
Çünkü ilmî ölçüsüzlük, imanî istikameti kaybettirir.
Hazırlayan: Ahmet Ziya İbrahimoğlu
30.08.2025 – OF
NOT:
Yukarıdaki Yazıyı Okuyanların Şu Yazıyı da Okuması Faydalı Olur:👇
📚 Kaynaklar:
[^1]: Şâtıbî, el-Muvâfakât, c.2, s. 375.
[^2]: Nisa 4/7.
[^3]: Nisa 4/11-12.
[^4]: Bakara 2/233; Talak 65/6; ayrıca İbn Kesîr, Tefsîr, Nisa 11. ayet tefsiri.
[^5]: Taberî, Câmi‘u’l-Beyân, Nisa 7. ayet tefsiri.
[^6]: Kurtubî, el-Câmi‘ li Ahkâmi’l-Kur’ân, c.5, s. 56.
[^7]: İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Nisa 7. ayet.
[^8]: Fahreddin Râzî, Mefâtîhu’l-Gayb, Nisa 7. ayet.
[^9]: Nevevî, el-Mecmû‘, c.16, s. 314; İbn Kudâme, el-Muğnî, c.6, s. 174.
ترجمة من التركية إلى العربية: 👇
الميراث: مساواة أم عدالة؟ فهم العلماء الراسخين، لا المهرجين، هو المهم
حين يتقدم التهريج على العلم، ينتشر التخبط؛ وحين يتصدر الجزار مهنة الطبيب، تسود الفوضى.
في الآونة الأخيرة، امتلأت الشاشات ووسائل التواصل الاجتماعي بأناس يضحون بعلمهم من أجل الشهرة، يطلق عليهم بعضهم “مفسرون شعبيون”، وهم يحوّلون الحقائق القديمة إلى مادة للتسلية، ويضعون أحكامًا ثابتة بالإجماع على موازين أهوائهم. ومن أكثر المواضيع التي تضررت بيد هؤلاء، مسألة الميراث.
يدعون: “الرجال والنساء يجب أن يحصلوا على نصيب متساوٍ!”، محاولين حشر أساس العدالة الإلهية ضمن قالب المساواة البشرية. واستدلوا بآية من سورة النساء:
“لِلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ وَلِلنِّسَاءِ نَصِيبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصِيبًا مَّفْرُوضًا” [^2]
ثم حاولوا تجاوز الآيات التالية (11 و 12) بتأويلات شخصية، كما لو كانوا يرفضون استخدام وحدة القياس العلمية ويقيسون بالذراع بدلًا من المتر.
أهمية الأصول
القرآن ليس نصًّا يمكن التلاعب به بحسب الأهواء. فهمه يحتاج إلى أصول وعلم راسخ.
يقوم العلماء عند الاقتراب من النص القرآني بمراعاة سبب النزول، السياق، النسخ والمنسوخ، الإجماع، والقياس الشرعي. كما قال الإمام الشاطبي:
“الأهداف الشرعية تُستنبط من الأدلة الشرعية لا من الأهواء” [^1]
التفسيرات بدون هذه الأصول تشبه سفينة بلا بوصلة، تتقاذفها الأمواج بلا وجهة.
آية النساء 7 والتفسيرات الخاطئة
يستشهد بعض هؤلاء، مثل محمد أوقيان، بالآية السابعة من سورة النساء، قائلين: “الرجال والنساء يرثون، إذاً يجب أن تكون الأنصبة متساوية”. لكن المعنى والسياق واضحان:
“لِلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ وَلِلنِّسَاءِ نَصِيبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصِيبًا مَّفْرُوضًا” [^2]
هذه الآية ألغت حرمان النساء والأطفال من الميراث في الجاهلية، لكنها لم تحدد أنصبة الورثة.
توافق المفسرين الكبار على ذلك، مثل:
• الطبري [^3] • القرطبي [^4] • ابن كثير [^5] • فخر الدين الرازي [^6]
كلهم يقرون بأن الآية تثبت حق كل من الرجل والمرأة في الميراث، لكن تحديد الأنصبة جاء في الآيات التالية 11 و 12.
إجماع الفقهاء
يتفق الفقهاء الكبار، من أمثال الإمام مالك، الإمام الشافعي، الإمام أحمد، الإمام أبي حنيفة ومقلدوهم، على الحكم التالي:
“نصيب الرجل ضعف نصيب المرأة بسبب تكاليف النفقة المفروضة عليه” [^7]
لذلك فإن أي محاولة في العصر الحديث لإخراج هذه الآية من سياقها لإثبات المساواة، لا تستند إلى أي أساس علمي.
الحكم في الآيات 11 و 12
“يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلَادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنثَيَيْنِ…” [^8]
هذا حكم واضح وفَرْضيّ. لا الرسول (صلى الله عليه وسلم)، ولا الصحابة، ولا الإجماع أبطل هذا الحكم. القرآن يأمر بالعدالة، لا بالمساواة المطلقة.
المساواة أم العدالة؟
المساواة تعني إعطاء كل شيء بالتساوي بغض النظر عن الظروف؛ أما العدالة فتعني إعطاء كل ذي حق حقه. نظام القرآن قائم على محور العدالة.
لا تتحمل المرأة النفقة؛ ما تحصل عليه ملكها. الرجل ملزم بإعالة أسرته. لذلك، ضعف نصيب الرجل مقارنة بالمرأة يعكس العدالة الإلهية [^9].
الخلاصة
العلم يحتاج إلى وقار؛ أما التهريج فلا. من يجعل القرآن لعبةً للظهور الإعلامي، يسيء للنص والعقل معًا. عدم فهم الآية 7 وتجاهل الآيات 11 و 12 إساءة للقرآن.
كما لا يُؤخذ بمَن يقيس بالمتر ثم بالذراع، كذلك لا يُؤخذ بمَن يفسر القرآن دون أصول.
إعداد: أحمد ضياء إبراهيم أوغلو
٣٠ / ٠٨ / ٢٠٢٥ م في مدينة أوف
ملاحظة: 👇
من المفيد لمن قرأ المقال أعلاه أن يقرأ المقال التالي أيضًا
https://www.aynamayansiyanlar.com/makalelerim/miras-meselesinde-esitlik-mi-adalet-mi-esastir/
الهوامش
[^1]: الشاطبي، الموافقات في أصول الشريعة، ج2، ص8.
[^2]: القرآن الكريم، النساء 4/7.
[^3]: الطبري، جامع البيان في تفسير القرآن، النساء 7.
[^4]: القرطبي، الجامع لأحكام القرآن، ج5، ص56.
[^5]: ابن كثير، تفسير القرآن العظيم، النساء 7.
[^6]: فخر الدين الرازي، مفاتيح الغيب، النساء 7.
[^7]: إجماع الفقهاء (الإمام مالك، الإمام الشافعي، الإمام أحمد، الإمام أبي حنيفة).
[^8]: القرآن الكريم، النساء 4/11-12.
[^9]: البقرة 2/233؛ الطلاق 65/6؛ ابن كثير، تفسير النساء 11.
Yukarıdaki Yazının İngilizce Tercümesi:👇
Inheritance: Equality or Justice? The Understanding of Knowledgeable Scholars, Not Showmen, Matters
When showmanship precedes knowledge, confusion spreads; when butchers take the place of doctors, chaos prevails.
Recently, screens and social media have been filled with people who sacrifice their knowledge for fame, often called “popular commentators.” They turn ancient truths into entertainment, placing centuries-old rulings established by consensus on the scales of their whims. One of the topics most affected by these reckless hands is inheritance.
They claim: “Men and women should inherit equally!” trying to squeeze the divine principle of justice into the mold of human equality. They cite a verse from Surah An-Nisa:
“For men is a share of what the parents and close relatives leave, and for women is a share of what the parents and close relatives leave—whether little or much, a prescribed share”[^2]
Then they attempt to override the following verses (11 and 12) with personal interpretations, as if refusing the use of the standard measurement and trying to measure by cubits instead of meters.
The Importance of Methodology
The Qur’an is not a text to be bent according to whims. Its understanding requires methodology and solid knowledge.
Scholars approach the Qur’an considering the reasons for revelation, context, abrogation, consensus, and analogical reasoning. As Imam Al-Shatibi said:
“The objectives of Shari‘ah are derived from Shari‘ah evidences, not from whims”[^1]
Interpretations without such principles are like a ship without a compass, drifting aimlessly in the waves.
An-Nisa 7 and Misinterpretations
Some, like Mehmet Okuyan, bring attention to verse 7 of Surah An-Nisa, claiming: “Men and women inherit, therefore shares must be equal.” But the meaning and context clearly show that this interpretation contradicts the Qur’an itself:
“For men is a share of what the parents and close relatives leave, and for women is a share of what the parents and close relatives leave-whether little or much, a prescribed share”[^2]
This verse abolished the pre-Islamic practice of depriving women and children of inheritance, granting women their rightful share. However, no classical mufassir (exegete) derived equal shares from this verse.
The consensus of prominent mufassirun-Al-Tabari [^3], Al-Qurtubi [^4], Ibn Kathir [^5], Fakhr al-Din al-Razi [^6]—is:
The verse affirms inheritance for both men and women, not the amount of their shares. The detailed distribution is given in the subsequent verses (11 and 12).
Consensus of the Jurists
Major jurists, including Imam Malik, Imam Shafi‘i, Imam Ahmad, Imam Abu Hanifa and their followers, unanimously held:
“The male’s share is twice that of the female due to his obligation to provide for the family” [^7]
Therefore, modern attempts to cite this verse to justify equality have no scholarly basis whatsoever. Neither the classical mufassirun, nor the Sahabah, nor the Tabi‘un, nor the madhhab imams ever interpreted it this way. Such approaches stem solely from personal whims of those unfamiliar with the methodology.
The Clear Ruling in Verses 11 and 12
“Allah instructs you concerning your children: for the male, a portion equal to that of two females…” [^8]
This is a clear, obligatory command. Neither the Prophet (peace be upon him), nor the Sahabah, nor the consensus annulled it. The Qur’an commands justice, not absolute equality.
Equality or Justice?
Equality means giving the same to everyone regardless of circumstances; justice means giving each their due. The Qur’an’s system revolves around justice.
Women are not obliged to provide maintenance; what they receive is theirs. Men must provide for their families. Hence, giving a man twice the share of a woman reflects divine justice [^9].
Those who today shout “equality” bow before a modern idol that undermines justice.
Conclusion
Knowledge requires dignity; showmanship does not. Making the Qur’an a tool for popular appeal injures both the text and the mind. Misunderstanding verse 7 and overshadowing verses 11 and 12 is disrespect toward the Qur’an.
Just as we do not trust someone who abandons the standard measurement for cubits, we do not trust Qur’an interpreters who ignore methodology.
Prepared by: Ahmet Ziya İbrahimoğlu
Footnotes
[^1]: Al-Shatibi, Al-Muwafaqat fi Usul al-Shari‘ah, vol.2, p.8
[^2]: Qur’an, An-Nisa 4:7
[^3]: Al-Tabari, Jami‘ al-Bayan fi Tafsir al-Qur’an, An-Nisa 7
[^4]: Al-Qurtubi, Al-Jami‘ li Ahkam al-Qur’an, vol.5, p.56
[^5]: Ibn Kathir, Tafsir al-Qur’an al-‘Azim, An-Nisa 7
[^6]: Fakhr al-Din al-Razi, Mafatih al-Ghayb, An-Nisa 7
[^7]: Consensus of jurists (Imam Malik, Imam Shafi‘i, Imam Ahmad, Imam Abu Hanifa)
[^8]: Qur’an, An-Nisa 4:11-12
[^9]: Qur’an 2:233; 65:6; Ibn Kathir, Tafsir An-Nisa 11
NOTE:
It is beneficial for those who have read the above article to also read the following article: 👇https://www.aynamayansiyanlar.com/makalelerim/miras-meselesinde-esitlik-mi-adalet-mi-esastir/
