Ezan Vakti ve Köpeklerin Uluması: İlmi ve İmanî Bir Değerlendirme

1. Meseleye Giriş

Ezan, İslâm’ın en mühim şeâirinden biri olup vakitlerin ilanı ve tevhidin ilân-ı cihanıdır. Bazı zamanlar, ezan okunurken köpeklerin topluca uluduğu müşâhede edilir. Bu hâdise, hem ilmi hem de imanî zaviyeden değerlendirilmelidir.

2. Köpeklerin İşitme Duyusu

Köpekler, insanın duyamadığı yüksek frekanslı sesleri işitebilir. Ortalama olarak 67 Hz ile 45 kHz aralığındaki titreşimlere karşı hassastırlar[1]. Ezanın makamla okunması sırasında ortaya çıkan bazı ince sesler ve hoparlör yankısı, köpeklerce uzaktan gelen bir uluma gibi algılanabilir.

3. İçgüdüsel Tepki: Sürü Çağrısı

Kurt, köpek ve benzeri canis türleri, sürü içi iletişimde uzun, dalgalı sesler kullanır. Bu sesler, “toplanma” veya “alarm” manasına gelir. Ezanın uzun ve dalgalı tınısı, köpeklerde karşılık verme refleksi uyandırır[2]. Bu yüzden köpekler, ezana uluma ile iştirak edebilir.

4. Ortam Sessizliği ve Ani Ses Etkisi

Fıtraten köpekler, ortam sessizken birden yükselen siren, ney veya ezan gibi seslere refleks olarak cevap verir. Bu tepki, hem alarm hem de iletişim maksadı taşır. Köpek, bu esnada sürüsüne “ben buradayım” mesajı verir.

5. İmanî ve Metafizik Yorumlar

İslâmî rivayetlerde, köpeklerin görüp işitebildiği şeyler insanlardan farklıdır. Rasûlullah ﷺ buyurur:

Ezan okunduğunda şeytan gerisin geri kaçar.[3]

Bazı âlimler, ezan vakti köpeklerin bu manevî değişime tepki verdiğini söyler. Ehl-i tasavvuf ise, köpeklerin fıtrat lisanıyla ilâhî nidâya iştirak ettiğini beyan eder.

6. Bilim ve İman Arasında Bir Köprü

Biyoloji, köpeklerin ulumasını işitme fizyolojisi ve içgüdüsel davranışlarla açıklar. İman ise, bu hâdiseyi mahlûkatın kendi lisanıyla Hakk’ın çağrısına mukabelesi olarak görür. Her iki bakış, aynı hakikatin farklı cepheleridir.

7. Netice ve Davet

Köpeklerin ezan vakti uluması, hem tabiatın hem de fıtratın bir tezahürüdür. İster biyolojik ister metafizik açıdan bakılsın, bu hâdise bize şu gerçeği hatırlatır: Ezan, bütün varlık âlemine ulaşan bir ilâhî çağrıdır. İnsan, bu çağrıya yalnız kulak değil, kalp ve amel ile de cevap vermelidir.

Hazırlayan: Ahmet Ziya İbrahimoğlu
13.08.2025 OF

Dipnotlar:

[1] Heffner, H. E., & Heffner, R. S. (1985). Hearing range of the domestic dog. Hearing Research, 19(1), 85–88.

[2] Lord, K., et al. (2009). Dog communication: Acoustic behaviour of domestic dogs. Journal of Veterinary Behavior, 4(1), 1–7.

[3] Müslim, Salât, 20.

ترجمة من التركية إلى العربية: 👇

عواء الكلاب وقت الأذان: دراسة علمية وإيمانية

1. تمهيد المسألة

الأذان من أعظم شعائر الإسلام، فهو إعلان دخول الوقت وإشهاد للعالم بالتوحيد. وكثيرًا ما يُلاحظ أن الكلاب تعوي عند سماع الأذان، وهذه الظاهرة تحتاج إلى دراسة من الجانبين: العلمي والإيماني.

2. حاسة السمع عند الكلاب

تستطيع الكلاب سماع الأصوات ذات التردد العالي الذي لا يسمعه الإنسان، إذ تتراوح حساسيتها ما بين 67 هرتز و45 كيلوهرتز[1]. وعند تلاوة الأذان بنغمة مرتلة، قد تصدر نبرات دقيقة مع صدى مكبر الصوت، فيدركها الكلب وكأنها عواء بعيد المدى.

3. الاستجابة الغريزية: نداء القطيع

تنتمي الكلاب والذئاب إلى فصيلة canis، وتستعمل في تواصلها الداخلي أصواتًا طويلة ومتموجة تحمل معنى “الاجتماع” أو “الإنذار”. والنغمة المديدة المتدرجة في الأذان تُثير لدى الكلاب غريزة الرد بالمثل[2]، فتشارك بصوت العواء.

4. أثر سكون المكان وظهور الصوت المفاجئ

بطبيعتها، تستجيب الكلاب للأصوات المفاجئة في بيئة هادئة، كصفارات الإنذار أو الناي أو الأذان، كردّ فعل فطري. وهذه الاستجابة تحمل في معناها وظيفة الإنذار والتواصل، إذ يخبر الكلب قطيعه: “أنا هنا”.

5. التفسير الإيماني والميتافيزيقي

تذكر الروايات الإسلامية أن الكلاب ترى وتسمع ما لا يراه ولا يسمعه البشر. قال رسول الله ﷺ:

«إذا نودي للصلاة أدبر الشيطان»[3].

وقد ذهب بعض العلماء إلى أن الكلاب تستجيب للتغيّر الروحي الحاصل في تلك اللحظة. وأهل التصوف يرون أن الكلاب تشارك بنوع من الاستجابة الفطرية لنداء الحق تعالى.

6. جسر بين العلم والإيمان

يفسّر علم الأحياء هذه الظاهرة من خلال فسيولوجيا السمع والسلوك الغريزي، بينما يراها الإيمان تعبيرًا عن مشاركة المخلوقات بلغتها الخاصة في التلبية لنداء الخالق. وكلا النظرتين يعكسان وجهين لحقيقة واحدة.

7. الخاتمة والدعوة

إن عواء الكلاب عند الأذان مظهر من مظاهر الطبيعة والفطرة، سواء أُخذ من منظور علمي أو ميتافيزيقي. وهو يذكّرنا بحقيقة أن الأذان نداء إلهي يصل إلى جميع عوالم الوجود، وأن على الإنسان أن يجيب هذا النداء بسمعه وقلبه وعمله.

الهوامش:

[1] Heffner, H. E., & Heffner, R. S. (1985). Hearing range of the domestic dog. Hearing Research, 19(1), 85–88.

[2] Lord, K., et al. (2009). Dog communication: Acoustic behaviour of domestic dogs. Journal of Veterinary Behavior, 4(1), 1–7.

[3] مسلم، كتاب الصلاة، باب فضل الأذان، حديث رقم 20.