Camide Mevlit mi, Minberde Methiye mi? O Hâlde Behçet Kemal’i Okuyun!
Her 10 Kasım’da alışıldık bir sahneyle karşılaşıyoruz:
Birileri diyor ki: “Paşa için mevlit okutmalıyız.”
Oysa bu sualin cevabı, neredeyse bir asır evvel verilmişti; hem de bizzat M.Kamal Paşa’nın kalemiyle.
M.Kamal Paşa’nın Genelgesi
Paşa, minberin Allah’ın evinde bir hitap kürsüsü olduğunu, orada hiçbir şahsın övülmemesi gerektiğini bildiren bir genelge yayımlamıştı:
“Minber, siyaset veya methiye kürsüsü değildir.”
Fakat bizde tuhaf bir alışkanlık vardır:
Birisi bir kapıyı kapatır, diğeri aynı kapıyı “anı yaşatıyoruz” bahanesiyle aralar.
Paşa’nın minberden indirdiği kendi adını, biz bir asır sonra yeniden minbere çıkarmak için sıraya girdik.
Hazır Mevlit İlle de Okunacaksa…
Eğer maksat “Atatürk mevlidi” okumaksa, merak etmeyin; bu iş çoktan yapılmıştı.
Behçet Kemal Çağlar, 1933’te bu görevi ifa etti.
Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-Necât’ını esas aldı; ama mevlidin rahmetini değil, millî methiyesini yazdı.
Kısaca, “dinî form içinde seküler mânâ”nın ilk örneğini verdi.
Çağlar, klasik mevlid formunu alıp millî övgüyle yeniden yorumladı; birkaç beyit bırakalım:
“Hak Teâlâ çün yarattı Türk’ü ilk,
Dedi: ‘Üç kıta da olsun ona mülk!’
Mustafa nurunu alnına koydu,
‘Bil! Kamal’in nurudur ol nur!’ dedi.”
Ve devamında:
“Ger dilesiz bulasız oddan necat,
Mustafa-yı ba-Kamal’e essalât!”
Evet, yanlış duymadınız:
“Cehennemden kurtulmak istiyorsan Mustafa Kamal’e salât et!”
Süleyman Çelebi’nin “Doğdu ol sâatte ol Sultân-ı dîn” mısraı, Çağlar’ın elinde “Sultân-ı vatan”a dönüşüyor.
Mevlidin Uygulama Yeri
Bu mevlit, mekân fark etmeksizin etkisini gösterir.
Konuyu samimiyetle ve laikliği ihlal etmeden ele alacak olursak, çözüm üretmek zor olmayacaktır.
Yanlış anlaşılmasın; böyle bir mevlidi kilise veya sinagogda okutun demeyeceğim.
Tekke ve zaviyelerin kapatılması sonrası bugünkü cemevlerinde okutulsun da diyemem; çünkü Ehli Beyt sevgisi olan Alevileri üzmek istemem.
Ama şöyle bir çözüm var:
Ali’siz Alevilik peşinde koşup cemevlerini ibadethane olarak kabül ettirmeye çalışanların tesis ettiği cemevleri, böyle bir mevlit için ideal yerler olabilir.
- Hem Kamalizm mevlitsiz kalmaz,
- Hem Ali’siz Alevilerin cemevlerini ibadethane kabül ettirme çabası için uygun bir maske bulunmuş olur,
- Hem laiklik zarar görmez.
Böylece camilerimiz de Kamalizmin gündeminden çıkmış olur.
Minberin Mahiyeti
Oysa minber, Allah’ın evinde bir hitap kürsüsüdür;
orada kişi değil, yalnız Hak anılır.
M.Kamal Paşa, bunu bilerek “hutbelerde şahıs övülmesini men eden” bir genelge yayımlamıştı.
O genelgeyi tersyüz etmeden hatırlayalım:
“Minber, Allah’ın evinde bir hitap kürsüsüdür; orada kimse övülmez.”
Bugün birileri “Atatürk mevlidi” okutmak istiyorsa, buyursunlar, Behçet Kemal’in mevlidini okutsunlar.
Hem şiir var, hem ideoloji, hem de ironinin ta kendisi…
Belki o vakit, neyi anladıklarını değil, neyi anlamadıklarını idrak ederler.
Son Söz: Gerçek Minnet
Gerçek mevlit, kalemle değil, amel ile okunur;
Gerçek anma, minberde değil, adalette ve liyakattedir.
10 Kasım’da bir mevlit okunacaksa – buyurun, Behçet Kemal’inki hazır!
Okuyun da, putlaştıkça nasıl küçüldüğümüzü beyitlerden duyun.
Behçet Kemal Çağlar – Atatürk Mevlidi (1933)’ten Seçmeler
“Hak Teala çün yarattı Türk’ü ilk,
Dedi: ‘Üç kıta da olsun ona mülk!’
Mustafa nurunu alnına koydu,
‘Bil! Kamal’in nurudur ol nur!’ dedi.
Geçti böyle nice ay nice sene,
Vakt erişti bin sekiz yüz seksene,
Ger dilesiz bulasız oddan necat,
Mustafa-yı ba-Kamal’e essalât!”
Ek Belge: Mustafa Kamal Paşa’nın “Hutbelerde İsim Zikretmeyiniz” Genelgesi (1924)
“Minber, Allah’ın evinde bir hitap kürsüsüdür.
Orada Allah’tan başka hiçbir şahsın adı anılmaz, övgüsü yapılmaz.”
Paşa minberden kendini indirdi, biz 90 yıl sonra tekrar çıkarmaya uğraşıyoruz.
Hazırlayan: Ahmet Ziya İbrahimoğlu
09.11.2025 – OF


ترجمة من التركية إلى العربية: 👇
هل في المسجد مولد أم مدح على المنبر؟ – إذن اقرأوا بهجت كمال!
كل 10 نوفمبر، نرى المشهد المعتاد:
هناك من يقول: “لنقرأ مولدًا للباشا.”
لكن جواب هذا السؤال قد وُضع منذ ما يقرب من قرن، وبقلم م. قمال باشا نفسه.
مرسوم م. قمال باشا
أصدر الباشا مرسومًا يوضح أن المنبر مِنبر لله في بيته، ولا يجوز فيه تمجيد أي شخص:
“المنبر ليس منصة للسياسة أو المدح.”
لكن لدينا عادة غريبة:
يغلق شخص بابًا، ويفتحه آخر بحجة “إحياء الذكرى”.
الآن، بعد قرن، نحاول إعادة اسم الباشا إلى المنبر الذي نزعه بنفسه.
إذا كان لابد من قراءة المولد…
إذا كان الهدف هو قراءة “مولد مصطفى كمال”، لا تقلقوا؛ فقد تم ذلك بالفعل.
ففي عام 1933، قام بهجت كمال تشاغلار بهذه المهمة.
اعتمد على وسيلة النجاة لسليمان الجلبي، لكنه لم يكتب الرحمة الدينية، بل المديح الوطني.
باختصار، قدم أول مثال لـ “المعنى العلماني ضمن الشكل الديني”.
استعار بهجت كمال شكل المولد الكلاسيكي وأعاد تفسيره بالمديح الوطني؛ لنتركه هو يتحدث ببعض الأبيات:
“خلق الله التُرك أولًا،
وقال: ليكن له ملك في ثلاث قارات!”
وضع مصطفى نوره على جبينه،
“اعلم! إنه نور كمال” قال.”
ويتابع:
“إن أردت النجاة من النار بلا دعاء،
صل على مصطفى با-كمال!”
نعم، لم تخطئوا السمع:
“إذا أردت النجاة من النار، صلّ على مصطفى كمال!”
بيت سليمان الجلبي “ولد في تلك الساعة سلطان الدين”، أصبح في يد تشاغلار “سلطان الوطن”.
مكان قراءة المولد
هذا المولد يصلح لأي مكان.
إذا تناولناه بصدق ودون انتهاك العلمانية، فالحل لن يكون صعبًا.
لتكن واضحة الفكرة؛ لن أقول قرأوه في كنيسة أو معبد يهودي.
وبما أن الزوايا والخانات أُغلقت قانونيًا، لا يمكنني القول في دور الصفيح، لأننا لا نريد إغاظة العلويين المحبين لأهل البيت.
ولكن هناك حل:
يمكن أن تكون المساجد التي أنشأها العلويون غير المتعلقين بعلي والذين يسعون للاعتراف بدورهم كأماكن للعبادة، مكانًا مناسبًا لهذا المولد.
- بذلك لن يبقى المولد العلماني بلا قراءة،
- وسيُخدم الهدف الرمزي للاعتراف بالدور،
- ولن تُخترق العلمانية.
وهكذا، ستخرج مساجدنا أيضًا من جدول أعمال الكماليين.
جوهر المنبر
المنبر، منبر لله في بيته؛
يُذكر فيه الحق فقط، لا الأشخاص.
أصدر م. قمال باشا مرسومًا يحظر تمجيد الأفراد في الخطبة.
“المنبر، منبر لله؛ لا يُمدح فيه أحد.”
إذا أراد أحد قراءة مولد مصطفى كمال، فليقرأوا مولد بهجت كمال.
هناك الشعر، هناك الأيديولوجيا، وهناك السخرية…
وربما عندها يدركون ما لم يفهموه لا ما فهموه.
الكلمة الأخيرة: الامتنان الحقيقي
المولد الحقيقي يُقرأ بالفعل لا بالقلم؛
والذكر الحقيقي ليس على المنبر، بل في العدل والكفاءة.
إذا كان لابد من قراءة مولد في 10 نوفمبر – فليكن مولد بهجت كمال حاضرًا!
اقرأوا، واستمعوا كيف صغرنا عندما عبدنا الأشخاص بدل الحق.
مختارات من مولد بهجت كمال (1933)
“خلق الله التُرك أولًا،
وقال: ليكن له ملك في ثلاث قارات!”
وضع مصطفى نوره على جبينه،
“اعلم! إنه نور كمال” قال.”
مرت سنوات وأشهر عديدة،
حتى وصل الوقت إلى ألف وثمانمئة وثمانين،
إن أردت النجاة من النار بلا دعاء،
صل على مصطفى با-كمال!”
الوثيقة المضافة: مرسوم م. قمال باشا “عدم ذكر الأسماء في الخطبة” (1924)
“المنبر منبر لله في بيته؛
ولا يُذكر فيه أحد سوى الله، ولا يُمدح أحد.”
نزل الباشا عن المنبر، ونحن بعد 90 عامًا نحاول إعادة رفع اسمه.
إعداد: أحمد ضياء إبراهيم أوغلو
09.11.2025 – OF