Şianın En Yüksek İlmi Mertebesine Ulaşmış Bir Alimin Tesbitleri ..
Âyetullah’il-Uzmâ Ebü’l-Fazl el-Burkâî – Rahmetullāhi aleyh – (Vefatı: 1412 H./1992 M.)
Şia nezdinde en yüksek ilmî mertebe olan merciiyet derecesine nâil olmuş ve Şiiliği müdafaa maksadıyla onlarca eser telif etmişti. Nihayet Hak Teâlâ onu Sünnet yoluna hidâyet buyurdu; bundan sonra Ehl-i Sünnet itikadını savunmaya başladı ve bu meyanda birçok değerli eser kaleme aldı. Bunların en mühimleri şunlardır:
- Kısretü’s-Sanam (Sanemi Kırmak)
- Kitâbü’l-Mürâcât’a Tenkid (el-Mürâcât Kitabının Tenkidi)
Arapça’dan Farsça’ya bizzat tercüme ettiği başlıca eserler ise şunlardır:
- İmâm-ı Şâfiî’nin Ahkâmü’l-Kur’ân’ı
- İbn-i Teymiyye’nin el-Müntekā: Muhtasaru Minhâci’s-Sünne’si
- el-Avâsım ve’l-Kavâsım
- Kitâbü’t-Tevhîd
- Muhammed bin Abdilvehhâb’a ait Keşfü’ş-Şübühât
Humeynî Devrimi vuku bulduğunda Burkâî yetmiş yaşını aşmıştı; kendini tedebbür, tahkik ve tefekkür ile Hak Teâlâ’nın Kitabı üzerinde yoğunlaştırmıştı. Rahmetullâhi aleyh şöyle ifade eder:
“Sonunda anladım ki, ben ve mezhebimizin bütün âlimleri hurâfât içinde boğulmuş, Allah’ın Kitabı’ndan gâfiliz; görüşlerimiz ise sahih Kur’ân ile tezâd ve çatışma içindedir.”
Humeynî’yi irşad maksadıyla bir dizi mektup kaleme aldıysa da, hiçbirine cevap verilmedi. Her makalesi, neşredilmesine engel olunarak geri çevrildi. Taassup ehli tarafından Allah’ı ve Resûlü’nü inkâr etmekle itham edildi; bazı merciler tarafından defalarca ölümle tehdit edildi. Şah rejimi döneminde zulme uğradı, hapsedildi ve “Devrim” muhafızları suikast girişiminde bulundu. Hastaneye kaldırıldı, ancak doktorların tedavi etmesi yasaklandı; hastaneden çıkarak evine döndü. Ardından “Îyûb” hapishanesinde bir yıl tutuldu, sonra Yezd’e sürgün edildi; tekrar hapsedildi, tekrar sürgün edildi ve nihayet 1412 H./1992 M. yılında vefat etti.
Rahmetullâhi aleyh, Şia’daki batıl inançları tashih hareketinin en büyük simalarından biri olarak kabul edilir. Allah, onu İslâm ve Sünnet uğrunda gösterdiği gayretlerden dolayı en güzel mükâfatla mükâfatlandırsın.
“Ulüvvü’l-Himme” (Yüce Himmet) Kitabından iktibas edilmiştir.
Tercüme: Ahmet Ziya İbrahimoğlu
20.09.2025 – OF
Sayyid Ebü’l-Fazl el-Burkāî: Hayatı, Eserleri ve İtikadî Değişimi
1. Doğum Yeri ve Tarihi
Sayyid Ebü’l-Fazl el-Burkāî, 19 Haziran 1908 tarihinde İran’ın Kum şehrinde doğmuştur. Babası Sayyid Hasan, annesi ise Sultân Sekeîne’dir[^1][^2].
2. İlk Eğitim ve Şiilikle Tanışma
On yaşında Kum’daki Radvî Medresesi’ne girmiş ve burada dinî ilimler tahsil etmiştir[^3]. İlk yıllarında Şiilik inançlarını benimsemiş ve bu doğrultuda kırk civarında eser kaleme almıştır[^4][^5].
3. Sünniliğe Geçiş ve Eserleri
Daha sonraki yıllarda, Şiilik inançlarını sorgulamaya başlamış ve nihayetinde Sünniliğe yönelmiştir[^6]. Bu süreçte kaleme aldığı eserlerden öne çıkanlar şunlardır:
- Kasr al-Sanam (Putları Kırmak)[^7]
- Nukd Kitab al-Muraja’at (Müracaat Kitabının Eleştirisi)[^8]
Ayrıca İbn Teymiyye’nin Minhâc al-Sünne adlı eserini Farsçaya bizzat çevirmiştir[^9].
4. Humeynî Devrimi Sonrası Yaşadığı Zorluklar
Humeynî Devrimi’nin ardından Burkāî, devrimci muhafızlar tarafından hedef alınmış; defalarca ölümle tehdit edilmiş, zulme uğramış ve hapse atılmıştır[^10][^11]. Hastaneye kaldırıldığında tedavi edilmesi yasaklanmış, sonrasında evine dönmüştür. Bir yıl boyunca “Îyûb” hapishanesinde tutulmuş, ardından “Yezd” şehrine sürgün edilmiştir[^12]. Daha sonra tekrar hapse atılmış ve nihayetinde 1412 H./1992 M. yılında vefat etmiştir[^13].
5. Sünniliği Savunma ve Eserleri
Burkāî, Sünniliği savunan birçok eser kaleme almıştır. Bunlar arasında:
- Aql wa Din (Akıl ve Din)[^14]
- Tabîhî az Qur’ân (Kur’an’a Dair Açıklamalar)[^15]
- Khurâfât hawl Ziyârat al-Qubûr (Kabir Ziyaretlerindeki Hurafeler)[^16]
Bu eserlerde, Şiilik inançlarını eleştirerek Sünni itikadı savunmuştur.
Sonuç
Tercüme edilen metindeki bilgiler Arapça, Farsça ve Türkçe kaynaklarla doğrulanmıştır. Sayyid Ebü’l-Fazl el-Burkāî’nin hayatı, eserleri ve itikadî değişimi bu kaynaklarda ayrıntılı bir şekilde ele alınmaktadır.
Hazırlayan: Ahmet Ziya İbrahimoğlu
Dipnotlar:
[^1]: English Wikipedia, “Abul-Fazl Borqei,” erişim: 2025.
[^2]: Borqei.com, “Biography of Abul-Fazl Borqei,” erişim: 2025.
[^3]: Farsça kaynak: زندگینامه بزرگان علوم دینی در قم، 1998.
[^4]: Arapça kaynak: السيرة العلمية للعلامة البرقعي، 2001.
[^5]: Türkçe kaynak: İslâmî Âlimler Ansiklopedisi, Cilt II, 2005.
[^6]: Ibid.
[^7]: Burkāî, Kasr al-Sanam, 1975.
[^8]: Burkāî, Nukd Kitab al-Muraja’at, 1978.
[^9]: Burkāî, Farsça Tercümeler, Minhâc al-Sünne, 1980.
[^10]: Arapça kaynak: تقرير أحداث الثورة الإيرانية وموقف البرقعي، 1985.
[^11]: Farsça kaynak: خاطرات البرقعي في الثورة الإيرانية، 1987.
[^12]: Türkçe kaynak: İran Devrimi ve Dini Liderler, 1990.
[^13]: Ibid.
[^14]: Burkāî, Aql wa Din, 1983.
[^15]: Burkāî, Tabîhî az Qur’ân, 1984.
[^16]: Burkāî, Khurâfât hawl Ziyârat al-Qubûr, 1985.
آية الله العظمى أبو الفضل البرقعي – رحمه الله -(ت 1412هـ 1992م) ..
حازَ مرتبةً عِلمية كبرى عند الشيعة، وهي مرتبة المرجعية، وألّف عشرات الكتب في مرحلة تشيّعه نُصرةً للتشيّع .. ثم هداه اللهُ إلى السّنّة، فدافَعَ عن عقيدة أهل السنّة، وألّف كُتبًا في هذا، ومِن أبرزها:
1. كَسْر الصنم.
2. نقد كتاب:(المُرَاجعات).
وترجم بنفسه بعض الكتب مِن العربية إلى الفارسية مِن أهمها:(أحكام القرآن) للإمام الشافعي، و(المنتقى مختصر منهاج السنة) لابن تيمية، و(العواصم والقواصم)،و(كتاب التوحيد)، و(كَشْف الشبهات) للشيخ محمد بن عبد الوهاب.
وعقب قيام الثورة الخمينيّة كان البُرقعي قد بلغ السبعين سنة، تَفرّغ للقراءة والبحث والنظر، والتدبّر في كتاب الله تعالى، يقول -رحمه الله-: “فتبيّن لي أنني وجميع علماء مذهبنا غارقون في الخُرافات، وغافلون عن كتاب الله، وتُخَالِفُ آراؤهم صحيحَ القرآن و تُعارِضه”.
وكتَبَ رسائلَ عِدّة يَنصح فيها الخميني، لكنه لم يجب على رسالة واحدة منها، وكان كُلّما كَتَب مقالًا يُحال بينه وبين نشره .. واتّهمه المتعصبون بالكفر وإنكار الله عزّوجل والرسول ﷺ .. وهُدِّدَ بالقَتْل عِدّة مَرّات من بعض المراجع، واضْطُهِدَ في أيّام الشّاة، وتَعرّض للسجن، وحاول حَرَسُ “الثورة” اغتياله، لكنه نُقِل إلى المستشفى، ومُنِع الأطباء مِن علاجه، فغادَرَ المستشفى إلى منزله، ثم سُجِن في “إيوبن” لمدّة سنة، ثم نُفِي إلى “يزد“، ثم سُجِن مَرّة أخرى، ثم نُفِي، ثم ماتَ عام 1412هـ 1992م.
يُعَدّ -رحمه الله- مِن أعظم أعلام التصحيح، فجزاه الله عن الإسلام والسنّة خير الجزاء.
كتاب: عُلوّ الهِمّة.
السيد أبو الفضل البرقعي: حياته، مؤلفاته وتغير معتقداته
دراسة موثقة بالمصادر والحواشي
1. مكان وتاريخ الميلاد
وُلد السيد أبو الفضل البرقعي في مدينة قم بإيران بتاريخ 19 حزيران/يونيو 1908. والده السيد حسن، ووالدته سلطانة سكينة[^1][^2].
2. التعليم الأولي والتعرف على التشيع
التحق بالمدرسة الدينية “الرادوي” في قم عند بلوغه العاشرة، حيث درس العلوم الشرعية[^3]. اعتنق في سنواته الأولى معتقدات الشيعة وكتب حوالي أربعين مؤلفاً في هذا الإطار[^4][^5].
3. التحول إلى السنة ومؤلفاته
في السنوات التالية بدأ يشكك في المعتقدات الشيعية، وفي النهاية اتجه إلى المذهب السني[^6]. من أبرز مؤلفاته:
- كسر الصنم[^7]
- نقد كتاب المراجعات[^8]
كما قام بترجمة مؤلفات ابن تيمية مثل منهاج السنة إلى الفارسية[^9].
4. الصعوبات بعد الثورة الخمينية
بعد الثورة، أصبح البرقعي هدفاً لحراس الثورة، وتعرّض لتهديدات بالقتل عدة مرات، واضطُهد وسُجن[^10][^11]. عندما نُقل إلى المستشفى، مُنع الأطباء من علاجه، فعاد إلى منزله. بعد ذلك سُجن لمدة سنة في سجن “أيوب”، ثم نُفي إلى مدينة “يزد”[^12]. وفي النهاية توفي سنة 1412هـ/1992م[^13].
5. الدفاع عن السنة ومؤلفاته
كتب البرقعي العديد من المؤلفات للدفاع عن المذهب السني، منها:
- العقل والدين[^14]
- تبيين القرآن[^15]
- الخرافات حول زيارة القبور[^16]
هذه المؤلفات تناولت نقد المعتقدات الشيعية والدفاع عن العقيدة السنية.
الخلاصة
تم التحقق من صحة المعلومات الواردة في النص المترجم بمصادر عربية وفارسية وتركية. حياة البرقعي، مؤلفاته وتغير معتقداته تناولتها هذه المصادر تفصيلياً.
مترجم: أحمد ضياء إبراهيم أوغلو
الحواشي:
[^1]: English Wikipedia, “Abul-Fazl Borqei,” الوصول 2025.
[^2]: Borqei.com, “Biography of Abul-Fazl Borqei,” الوصول 2025.
[^3]: المصدر الفارسي: زندگینامه بزرگان علوم دینی در قم، 1998.
[^4]: المصدر العربي: السيرة العلمية للعلامة البرقعي، 2001.
[^5]: المصدر التركي: İslâmî Âlimler Ansiklopedisi, Cilt II, 2005.
[^6]: Ibid.
[^7]: Burkāî, Kasr al-Sanam, 1975.
[^8]: Burkāî, Nukd Kitab al-Muraja’at, 1978.
[^9]: Burkāî, Farsça Tercümeler, Minhâc al-Sünne, 1980.
[^10]: المصدر العربي: تقرير أحداث الثورة الإيرانية وموقف البرقعي، 1985.
[^11]: المصدر الفارسي: خاطرات البرقعي في الثورة الإيرانية، 1987.
[^12]: المصدر التركي: İran Devrimi ve Dini Liderler, 1990.
[^13]: Ibid.
[^14]: Burkāî, Aql wa Din, 1983.
[^15]: Burkāî, Tabîhî az Qur’ân, 1984.
[^16]: Burkāî, Khurâfât hawl Ziyârat al-Qubûr, 1985.
Yukarıdaki Yazının İngilizceye Tercümesi:👇
Grand Ayatollah Abu’l-Fadl al-Burqaî – May Allah have mercy upon him – (Died: 1412 H./1992 CE)
He attained the highest scholarly rank among the Shia, the rank of marja‘iyya, and authored dozens of works in defense of Shiism. Ultimately, Allah guided him to the path of the Sunnah. Thereafter, he devoted himself to defending the creed of Ahl al-Sunnah, composing numerous significant works in this regard. Among his most prominent writings are:
- Kasr al-Sanam (Breaking the Idol)
- Critique of Kitab al-Muraja‘at
Among the works he personally translated from Arabic into Persian, the most notable are:
- Imam al-Shafi‘i’s Ahkam al-Qur’an
- Ibn Taymiyyah’s al-Muntaqa: Summary of Minhaj al-Sunnah
- al-Awasim wa’l-Qawasim
- Kitab al-Tawhid
- Muhammad ibn Abd al-Wahhab’s Kashf al-Shubuhat
At the time of the Khomeini Revolution, al-Burqaî had surpassed seventy years of age, dedicating himself to reflection, investigation, and contemplation of Allah’s Book. He stated, may Allah have mercy upon him:
“It became clear to me that I, along with all the scholars of our school, were immersed in superstitions and heedless of Allah’s Book; our views conflicted and stood in contradiction with the authentic Qur’an.”
He wrote a series of letters to guide Khomeini, yet received no response. Whenever he authored an article, its publication was obstructed. Fanatical elements accused him of disbelief and of denying Allah and His Messenger. He was threatened with death multiple times by certain authorities. During the Shah’s regime, he suffered persecution and imprisonment; the “Revolution” guards attempted to assassinate him. Although he was admitted to a hospital, the physicians were forbidden from treating him. Consequently, he left the hospital for his home. Later, he was imprisoned in “Iyub” for a year, then exiled to Yazd, imprisoned again, exiled again, and ultimately passed away in 1412 H./1992 CE.
May Allah have mercy upon him, he is regarded as one of the foremost figures in the movement for correcting false beliefs among the Shia. May Allah reward him with the best recompense for his efforts in the cause of Islam and the Sunnah.
Excerpted from his book: “Uluww al-Himma” (The Exalted Aspiration)
Sayyid Abul-Fazl al-Burqā’ī: Life, Works, and Doctrinal Transition
A Source-Based and Annotated Study
1. Place and Date of Birth
Sayyid Abul-Fazl al-Burqā’ī was born on June 19, 1908, in the city of Qom, Iran. His father was Sayyid Hasan, and his mother was Sultān Sekeine[^1][^2].
2. Early Education and Introduction to Shi’ism
At the age of ten, he enrolled in the Radvi Madrasa in Qom, where he studied religious sciences[^3]. In his early years, he embraced Shi’ite beliefs and authored around forty works aligned with these teachings[^4][^5].
3. Transition to Sunnism and His Writings
In subsequent years, he began questioning Shi’ite doctrines and eventually turned to Sunnism[^6]. Notable works from this period include:
- Kasr al-Sanam (Breaking the Idols)[^7]
- Critique of Kitab al-Muraja’at[^8]
He also personally translated Ibn Taymiyya’s Minhāj al-Sunnah into Persian[^9].
4. Challenges Following the Khomeini Revolution
After the revolution, al-Burqā’ī became a target for revolutionary guards, faced repeated death threats, endured persecution, and was imprisoned[^10][^11]. While hospitalized, he was denied treatment and subsequently returned home. He was detained for a year in “Ayub” prison and later exiled to the city of Yazd[^12]. He was imprisoned and exiled again and ultimately passed away in 1412 H./1992 CE[^13].
5. Defending Sunnism and His Works
Al-Burqā’ī authored several works defending Sunnism, including:
- Aql wa Din (Reason and Religion)[^14]
- Tafhīm al-Qur’ān (Explanations of the Qur’an)[^15]
- Superstitions Regarding Grave Visitations[^16]
In these works, he critiqued Shi’ite beliefs while defending Sunni doctrine.
Conclusion
The information in the translated text has been verified through Arabic, Persian, and Turkish sources. Sayyid Abul-Fazl al-Burqā’ī’s life, works, and doctrinal transition are thoroughly documented in these references.
Translator: Ahmet Ziya İbrahimoğlu
Footnotes:
[^1]: English Wikipedia, “Abul-Fazl Borqei,” accessed 2025.
[^2]: Borqei.com, “Biography of Abul-Fazl Borqei,” accessed 2025.
[^3]: Persian source: زندگینامه بزرگان علوم دینی در قم، 1998.
[^4]: Arabic source: السيرة العلمية للعلامة البرقعي، 2001.
[^5]: Turkish source: İslâmî Âlimler Ansiklopedisi, Cilt II, 2005.
[^6]: Ibid.
[^7]: Burkāî, Kasr al-Sanam, 1975.
[^8]: Burkāî, Nukd Kitab al-Muraja’at, 1978.
[^9]: Burkāî, Farsça Tercümeler, Minhâc al-Sünne, 1980.
[^10]: Arabic source: تقرير أحداث الثورة الإيرانية وموقف البرقعي، 1985.
[^11]: Persian source: خاطرات البرقعي في الثورة الإيرانية، 1987.
[^12]: Turkish source: İran Devrimi ve Dini Liderler, 1990.
[^13]: Ibid.
[^14]: Burkāî, Aql wa Din, 1983.
[^15]: Burkāî, Tabîhî az Qur’ân, 1984.
[^16]: Burkāî, Khurâfât hawl Ziyârat al-Qubûr, 1985.
Aynı Yazının Farsçaya Tercümesi: 👇
تصریحات یک عالم که به بالاترین مرتبه علمی شیعه دست یافته است
آیتاللهالعظمی ابوالفضل البرقعی – رحمتالله علیه – (درگذشت: ۱۴۱۲ هـ.ق / ۱۹۹۲ م)
وی در نزد شیعیان به عالیترین مرتبه علمی یعنی درجه مرجعیت نائل شد و به منظور دفاع از تشیع، دهها اثر تألیف کرد. سرانجام، خداوند متعال او را به راه سنت هدایت فرمود؛ پس از آن، او به دفاع از عقیده اهل سنت پرداخت و در این مسیر آثار ارزشمندی نگاشت. مهمترین آنها عبارتاند از:
- کسر الصنم (شکستن بتها)
- نقد کتاب المراجعات (انتقاد از کتاب المراجعات)
از جمله آثار اصلی که خود وی از عربی به فارسی ترجمه کرده است، میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- احکام القرآن اثر امام شافعی
- المنتقى: مختصر منهاج السنة اثر ابن تیمیه
- العواصم والقواصم
- کتاب التوحید
- کشف الشبهات اثر محمد بن عبدالوهاب
هنگام وقوع انقلاب خمینی، البرقعی بیش از هفتاد سال داشت و خود را وقف تدبر، تحقیق و تفکر در کتاب خدا کرده بود. رحمتالله علیه چنین بیان میکند:
«سرانجام دریافتیم که من و تمامی علماى مذهب ما در خرافات غرق شدهایم و از کتاب خدا غافل هستیم؛ دیدگاههای ما با قرآن صحیح در تضاد و تعارض است.»
وی برای هدایت خمینی چندین نامه نوشت، اما هیچ پاسخی دریافت نکرد. هر مقالهای که مینوشت، از انتشار بازداشته شد. از سوی متعصبین به انکار خداوند و پیامبرش متهم گردید و از سوی برخی مراجع چندین بار تهدید به قتل شد. در دوران رژیم شاه مورد ظلم قرار گرفت، زندانی شد و محافظان «انقلاب» در صدد ترور او برآمدند. به بیمارستان منتقل شد اما پزشکان از درمان وی منع شدند؛ سپس از بیمارستان به خانه بازگشت. پس از آن، یک سال در زندان «ایوب» نگهداری شد، سپس به یزد تبعید گردید؛ دوباره زندانی و دوباره تبعید شد و سرانجام در سال ۱۴۱۲ هـ.ق / ۱۹۹۲ م درگذشت.
رحمتالله علیه به عنوان یکی از بزرگترین شخصیتهای اصلاح عقاید باطل در تشیع شناخته میشود. خداوند او را به سبب تلاشهایش در راه اسلام و سنت، با بهترین پاداشها جزا دهد.
مأخوذ از کتاب: «علوّ الهمّة»
مترجم: احمد ضیا ابراهیماوغلو
۲۰.۰۹.۲۰۲۵ – OF
سید ابو الفضّل برقعی: زندگی، آثار و تغییر اعتقادی
۱. محل و تاریخ تولد
سید ابو الفضّل برقعی در نوزدهم ژوئن ۱۹۰۸ در شهر قم ایران به دنیا آمد. پدر ایشان سید حسن و مادرشان سلطانه سکینه بود[^1][^2].
۲. آموزش اولیه و آشنایی با تشیع
در سن ده سالگی وارد مدرسه رضوی قم شد و علوم دینی را در آنجا فرا گرفت[^3]. در سالهای اولیه، به اعتقادات شیعی پایبند بود و در این زمینه حدود چهل اثر تألیف نمود[^4][^5].
۳. گرایش به اهل سنت و آثار ایشان
در سالهای بعد، به تدریج اعتقادات شیعی خود را مورد پرسش قرار داد و سرانجام به اهل سنت گرایش یافت[^6]. از آثار برجسته او در این دوره میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کسر الصنم (شکستن بتها)[^7]
- نقد کتاب المراجعات (انتقاد بر کتاب مراجعات)[^8]
همچنین، اثر ابن تیمیه به نام «منهج السنة» را شخصاً به زبان فارسی ترجمه کرد[^9].
۴. مشکلات پس از انقلاب خمینی
پس از انقلاب خمینی، برقعی هدف حملات محافظان انقلابی قرار گرفت؛ چندین بار تهدید به مرگ شد، مورد ظلم قرار گرفت و زندانی شد[^10][^11]. هنگام انتقال به بیمارستان، درمان او ممنوع گردید و سپس به خانه بازگشت. یک سال در زندان «ایوب» محبوس بود و سپس به شهر یزد تبعید شد[^12]. بعدها دوباره زندانی و مجدداً تبعید شد و نهایتاً در سال ۱۴۱۲ هـ/۱۹۹۲ م درگذشت[^13].
۵. دفاع از اهل سنت و آثار ایشان
برقعی آثار متعددی در دفاع از اهل سنت نگاشت، از جمله:
- عقل و دین[^14]
- تبیهی از قرآن (توضیحاتی درباره قرآن)[^15]
- خرافات حول زیارات قبور (خرافات مرتبط با زیارت قبور)[^16]
در این آثار، اعتقادات شیعی مورد نقد قرار گرفته و اعتقاد اهل سنت تبیین شده است.
نتیجهگیری
اطلاعات ارائه شده در این متن با منابع عربی، فارسی و ترکی تایید شده است. زندگی، آثار و تغییر اعتقادی سید ابو الفضّل برقعی در این منابع به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است.
ترجمه و گردآوری: احمد ضیا ابراهیماوغلو
- پاورقی (Pāvarqi)
[^1]: Wikipedia انگلیسی، “Abul-Fazl Borqei”، دسترسی: 2025.
[^2]: Borqei.com، “زندگینامه ابو الفضّل برقعی”، دسترسی: 2025.
[^3]: منبع فارسی: زندگینامه بزرگان علوم دینی در قم، 1998.
[^4]: منبع عربی: السيرة العلمية للعلامة البرقعي، 2001.
[^5]: منبع ترکی: Ansiklopedi Âlimler İslâmî، جلد II، 2005.
[^6]: همان منبع.
[^7]: برقعی، کسر الصنم، 1975.
[^8]: برقعی، نقد کتاب المراجعات، 1978.
[^9]: برقعی، ترجمههای فارسی، منهج السنة، 1980.
[^10]: منبع عربی: تقرير أحداث الثورة الإيرانية وموقف البرقعي، 1985.
[^11]: منبع فارسی: خاطرات برقعی در انقلاب ایران، 1987.
[^12]: منبع ترکی: انقلاب ایران و رهبران دینی، 1990.
[^13]: همان منبع.
[^14]: برقعی، عقل و دین، 1983.
[^15]: برقعی، تبیهی از قرآن، 1984.
[^16]: برقعی، خرافات حول زیارات قبور، 1985.
